/168r/Electae
Ivrisdispos dispositiones, quibus demonstratur quomodo se habere debeant
Locumtenentes generales, in statu & administratione quorumcunque Regnorum, &
Provintiarum ipsis commissarum, per Thomam Cerdanum a Tallada I.V.D. & de Regio
consilio suae Maiestatis, suumque Aduocatum Fiscalem in praesenti Regno
Valentiae: Illustrissimo & Excellentissimo Don Francisco de Moncada Comiti
Aytonae, & Osonae, Vicecomiti Caprariae & de Bas Magno Senescalo Aragonum,
Dominoque /168v/ Baroniarum de Chiua, & de Palma, & Locumtenenti, & Capitaneo
generali meritissimo in dicto Regno, ad honorem S.C.R.M. Philippi Magni,
Hispaniarum & Indiarum, Portugalliaeque; Regi potentissimo, sapientissimoque,
dicatae.
Ante igressum Regni ipsis comissi sequentia obseruent Auto Vlpi. Iutiscons. in
l. obseruare §. ante. ff. De offi. procons:
Antequam
fines Prouinciae decretae sibi Proconsul ingresus sit, edictum debet de aduentu
suo mittere, continens com- /169r/ -mendationem alimquam sui, si qua ei
familiaritas sit cum prouincialibus, seu coniunctio: maximè excusando, ne
publicè vel priuatim ocurrant ei.
Est enim
congruens, vt vnusquisq. in patria sua eum accipiat. Recte auntem & ordini
faciet, si edictum decessori suo misserit: Significetque, qua die fines sit
ingressurus. Plerunq enim incerta haec, & inopinata turbant prouinciales: etiam
actus impediunt ingressus. Hoc etian eum obseruare oportet, vt per eam partem
prouinciam ingrediatur, per quam ingredi moris est: Siue obseruare in quam
primum ciuítatem /169v/ veniat vel aplicet Magni enim faciunt Proinciales,
seruare sibi consuetudinem istam, & huiuismodi di praerrogatiuas.
¶ Post
ingressum Regni es eo Vlpiano Iureconsul [ind] si in aliquam. eod. titu.
Postquam in
cuitate, vel prouinciae caput aduenerit: pati debet commendari sibi ciuitatem,
laudesque suas non cum grauitate audire, cum honori suo prouinciales id
vendicent, & ferias secundum mores, & consuetudinem quae retro obtinuit dare.
/170r/ ¶ Debentque
ostendere suam commissionem, ex dispositis per Impera. va et Gra. l. unica. C
de man. prin.
Si quis, inquit, asseratcum
mandatis nostris se venisse; omner sciant nemini quicquam (nisi quod escriptis
nostris probauerit) esse credendum; nec vllius dignitate terreri: siue illi
tribuni siue notarij, siue comitis proferat dignitatem, sed sacras nostras
literas esse querendas.
¶ Postea ad maiorem
Ecclesiam adire debent, vt ex Impera. Iustini. in Aunthen. de iura. quod praesta.
ab his et ex l.12. tabula colligitur.
/170v/ IN primis
namque venerari Deum decet, vt est in diuinis praeceptis, & in legibus 12
tabularum, in haec verba. Ad Diuos castè adeundo, pietatem adhibendo quapropter
Iustinianus ad hunc propositum obstendit, suscipientes administrationes, &
potestates terrarum, sub vinculo iuramenti hoc facere debere.
Vbi mirabilis forma iura
menti.
¶ Idem
Iustinia. Impera. in l.rem non nouam.
C. de iudi.
Sancimus, inquit, vt omnes
iudices, siue maiores, siue mi- /171r/ -nores, siue qui in adminitrationibus
positi sunt, vel in hac regia ciutate, vel in orbe terrarum, qui nostris
gubernaculis regitur, siue eos quibus nos audientiam committimus, vel quia à
maioribus iudicibus dantur, vel qui ex iurisdictione sua iudicandi habent
facultarem. Vel qui ex recepto. i. compromisso, quod iudicium imitatur, & causas
dirimendas suscipiunt &c. Et generaliter omnes omnino iudices Romani iuris
disceptatores, non aliter litium primordium accipere. Nisi prius ante iudicialem
sedem sacrosancta deponantur scripturae.
/171v/ ¶ Quo praestito
iuramento auctoritatem dignitatis omnino augere debent, vt colligitur ex
Calistra.
Iuriscons. In
l. observandum. ff. De offici. Prei.
Observandum,
inquit, est ius reddenti, vt in adeundo quidem se facilem praebeat: sed contemni
se nonpatiatur. Vnde mandatis adijcitur, ne praesides Prouinciarum in vlteriorem
familiaritatem Prouinciales admit tant; nam ex conuersatione aequali contemptio
dignitatis nascitur, sed & in cognoscendo, neque excandecere aduersus eos quos
malos putat, neq; pre- /172/ -cibus calamitosorum illacrimari oportet; id enim
non est constantis, & recti iudicis, cuius animi motum vultus detegit & summatim,
ita ius reddi debet, vt auctoritatem dignitatis ingenio suo augeat.
¶ Et de mandat.
Princip. In Authen.
Colla. 3. § deinde versi. talem.
Talem vero
prebebis temet ipsum omnibus, & publice, & priuatim, vt terribilis quidem sis
delinquentibus, & indeuotis cjrca fiscalia. Mansuetissimus autem & mitis,
omnibus placidis, & deuotis: paternam eis exibens prouidentiam.
¶ Porro cum seruare foros
et priuilegia, vt supra iurauerint tenaci ter seruare tenentur.
Ex.. Iustini.
Impera. in Authen. hodie.
C. de iudi et de iudi.
In Authen §
omnis. colla. 6.
Omnis autem
iudex administrationem habens, siue aliter iudicans custodiat leges, & secundum
eas proferat sententias, & uel si contingat iussionem nostram in medium, vel si
sacram formam, vel si pragmaticam procedere sanctione, dicentem aliter agi,
sequatur legen. Nos
enim volumus obtinere quod nostrae volunt leges.
/173 r/ ¶ Et circa
Consiliarios et alios officiales plurimum debent vigilare, vt ex eo demmet §
deinde. versi. praeipuè, decerpitur.
Praecipuè
verò officiales tuos retinebis non permittens eos subiectos nostros impellere;
neque vt illi officiales videantur quidem subiecti tibi, pro veritate autem tuae
praesint voluntati, festinabis etiam consiliarum, & quicunque fuerit circa te
assumere virum optimum, & purum vndique, & contentum his quae a Fisco dantur.
Et si
quid praeter spem accesserit, & non inueneris cum custodiemtem tibi fi- /173v/ -dem
iustam, illum quidem expelles, alio vero vteris consiliario, legem & iustitiam
cum puris seruante manibus.
¶ Ad idem et
circa remissionem illorum est text. ex Impera. Valent. et Theodosi. in l.
si quos. C de offici. praefect. praeto. orient et illiri.
Si
quos iudices, vel proter aduersam, vel longiquam corporis valentudinem, vel
propter negligentiam, vel furtum, vel simile aliquod vicium sublimitas tua
inutiles esse repeterit, his ab administratione remotis & vice eorum alijs
subroga- /174r/ -tis furibusque poenis legitimis subactis, ad nostrae
mansuetudinis sententiam, non crimina, ser vindicta referatur. In his tamen
attendant tex. in l. solent versi .sicut. ff de offici. procons. & c. § si quis
autem, vt iudi. sine quoquo suftra. vbi quod non fiat sine iussu principis.
¶ Et respectu
Aduocatorum et postulationis sequentia servare debent sumpta ex Vlpiano
Iureconsulto in l. nec quicquam § I versic. circa et § Observare. ff. de offici
procons.
Circa
Aduocatos patienten esse proconsulem oportet; sed cum ingenio ne
contenptibibilis esse videatur: nec adeo dissimulare, si quos caufarum
consignatores, vel redemptores deprehendat: eosq. solos pati postulare: quibus
per edictum eius postulare permittitur. Aduocatos quoque petentibus debet
indulgere; plerunq; foeminis, vel pupillis; vel alias debilibus, vel qui suae
mentis no sunt: & si quis per potentiam aduersarij non inuenire se Aduocatum
dicat, aequè oportebit ei Aduocuatum dare.
Caeterùm opprimi
aliquem per aduersarij sui potentiam non /175r/ oportet. Hoc enim etiam a
inuidiam reprimendam eius qui Prounciae prae est spectat.
¶ Ad eosdem
etiam praecipuè spectat purgare Prouinciam malis hominibus, ex Vlpi.in
l.congruit, de offici praesid.
Congruit, inquit,
bono & graui praesidi curare, vt pacata, atque quieta Prouincia sit quam regit:
quod non difficile obtinebit si sillicitè agatur, vt malis hominibus Prouincia
careat eosque conquirat: nam & sacrilegos, latronos, plagiarios, fures
conquirere debet, & prout /175v/ quisque deliquerit, in eum animaduertere,
receptatores eorum coercere, sine quibus latro diutius latere non potest.
¶
In quibus procedendum est secundum singulare dictum Marcelli. Iureconsulti.
in. l. respiciendum. ff. de poeni.
Respiciendum,
inquit, est iudicanti, ne quid aut durius, aut remissius constituatur quam causa
deposcit, nec enim aut seueritatis, aut clementiae gloriae affectanda est, sed
perpenso iudicio, prout quaeque res expostulat statuendum est, plane in
leuioribus causis, proniores ad lenitatem indices, esse debent, in grauioribus
poenis, seueritatem legum cum aliquo temperamento benignitatis subsequi.
¶ Intendere
debent concordiam et pacem ciuium, quiettumque statum Regni, secundum Philoso.
Lib. 8. Ethicor. c.i. et lib. 2. Politico.c.2.
Vbi legitur
ciuitates amicitia contineri, seditionem auntem, vt valde inimicam maxime
espellere, amicitiam enim puta- /176v/ -mus maximum bonum esse ciuitatibus; nam
sic minimè seditionibus agitabantur.
Pulchrè Luc. De Pen. in l .I.
verbo pacis. q .5.
C. publi.
laetiti. lib. 12. facit d. l. conguit in prin. § I. in fin. demanda. princip.
in Authen.
¶ Debent non
admittere nouitates sumptum ex Vlpiano Iurecons. In l. 2. ff. de const. princip.
In rebus
nouis constituendis, euidens esse vtilitas debet, vt recedatur ab eo iure quod
diu aequum visum est.
¶ Intendanque fiscalia
tributa di- /176v/ -ligenter exigi facere ex Iustinia § I de mmanda.
Princip. colla.3.
Primum
quidem fiscalia tributa exigi vigilanter, nihil diminuens, circa publicam curam,
requirere: ne forte Fiscus inde minuatur & saluare ei vndique quae propria sunt,
sicut enim priuatos in iustitiam passos adiuuamus, sic & publicum illaesum
manere volumus.
¶ Curare etiam debent vt
lites cum omni aequitate et breuitate expediantur. ex § sit tibi. dict.
Titu.de manda Princip. et in Authem.
Vt difer.iudi
§ I.
Sit
tibi quoq. tertium studium lites cum omni aequitate audire: & omnes quidem
breuiores, & quaecunq. maxime vilium sunt, ex non scripto decidere, & iudicare:
& liberare omnes alterna contentione, & non permittere nihil vltra quam
continetur sacra nostra constitutione, occasione causalium, expensarum
damnificari: si tamen sufficientes in datione consistant. Alioquin etiam gratis
lites audire, & non permittere ex negligentia de Prouincia alicuius praefidis ad
hanc currere felicissimam ciuitatem: & nobis molestum esse.
/178r/ ¶
Nec debent permittere quod prouinciales ad suam Maiestatem aditionem faciant
quin prius dicto Locumienti adierint.
Ex eod. § sit tibi. versi.
scito. de manda. Princip.
Scito namque, quia si quis
veniat, & aditionem nobis faciat, & à nobis interrogatus si prius te adijt:
deinde te dicat adijsse, & quod iustum est non impetrasse, & hoc verum
inueniemus: in te indignationem conuertemus.
Si verò cum te
non adierit, venire ad hanc regiam praesumpserit ciuitatem, & remittemus cum cum
omni /178v/ correctione, & responsum non dabimus.
¶ Ad eosdem etiam spectat,
vt victualia iusto pretio vendantur. Ex Vlpiamo in l.I, § Cura. ff. de
offici, praefec. vrbi.
Cvra
carnis omnis; vt iusto pretio praebeatur ad curam praefecturae pertinet. Et ideo
forum suariun sub ipsius cura est: sed & caeterorum pecorum, siue armentorum
quae ad huiusmodi praebitionem spectant, ad ipsius curam pertinent.
Et quamuis ex.
text. praedic. colligatur commissum fore praefe- /179/ -cturae vrbis, prout
etiam hodie, in his Regnis Hispaniae spectat Iuratis, & administratoribus
ciuitatum: tamen super intendendo administrationi Reipublicae, debent suis in
casibus suam cognitionem adibere.
Argu. l. si in aliquam . §
cum plenissimam cum lisecuen, ff., de offi. procons.
Et l. I. cum ibi
not. C. de Episco. audi. vbi mira. tex. ad hoc vt sciant Eposcopi ad curam
ipsorum expectare, vt fructus, & victualia iusto pretio vendantur.
¶ Curare etiam debent, ne
minus potentes, et humiliores, à potentioribus opprimantur ex Vlpia. in l. illi-
/179v/ -citas §. ne potentiores. ff. de officio praesi. iuncto d. §. cum
plenissiman.
Ne
potentiores viri humiliores iniurijs afficiant: nevè defensores corum
calumniosis criminibus insectentur.
¶ Nec interim, et
vsque in adventum sucessoris debet à Providencia sibi commissa recedere, nec
recedi aliquem ex regijs officialibus permittere, nisi de licentia suae
Maiestatis. ex tex, in l. nullus. C de offi. recto. Prouin. DD. in l. si quis
decurio. de decurio. lib 10. C.
Nvllus
Provinciae moderator, augustissimam verbem /180r/ sine iusiones adire audea[t]i
si quem paruerit contra decreti nostri praecepta venisse; is congrua condẽnaptione
plectetur.
¶ Et si contigerit durante
sua administratione, et delegatione Regem decedere, non deferat modo
aliquo administrationem iustitiae: in his enim morte mandantis non finitur
mandatum, etiam re integra, quiae habet vices ordinarij per expres. tex. in c.
legatos. de offici. lega. in 6. iunct. doctri.
Bal. in l.
miminisse. in si et glo. c. si Abbate. § I verb. Imperium. de elect. in
6. Ioan. Fab. in § Item si adhuc, inst. manda. DD. in c. relatum.
Et sequenti. de
offi. et po- /180v/ -tes iud de lega. Guiller. Bened. in c: Ramuntius.
verb. duas habens filias nu. 39. et quia dignitas no moritur. c. si graciosa. de
rescrip.in 6.
Legatos (inquid)
quibus in certis Prouincijs committitur legationis officium, vt ibidem euellant,
& dissipent, aedificent, atque plantent: prouinciarum sibi commissarum ad instar
proconsulum, caeterorumque presidum, quibus, certesunt decretae.
Prouinciae moderandae,
ordinarios reputantes.
Praesenti
declaramus edicto, commissum tibi a praedecessore nostro legationis officium,
nequa- /181r/ -quan per ipsius obitum expirasse.
¶ Debentque
de causis cognoscere donec vsque in aduentum successoris, sumptum ex Vlpia. in
l. meminisse. de offi. procons.
MEminisse,
inquit, oportebit
vsque in
aduentum successoris omnia debere
Proconsul. agere,
cum sit vnus proconsulatus,
& vtilitas Prouinciae exigat,
esse alquiem per
quem negocia sua prouinciales
explicent.
Laus Deo
Opt.thax
¶
Laus Deo Opt. Max
